عمر خیام

عمر خیام با نام اصلی غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری ریاضیدان، ستاره‌شناس، فیلسوف، و شاعر ایرانی قرن دوازدهم میلادی بود. خیام به عنوان یکی از تأثیرگذارترین دانشمندان قرون وسطی به شمار می‌رود. او رسالات متعددی در مورد فیزیک مکانیک، جغرافی، کانی‌شناسی و اخترشناسی نوشت.

عمر خیام که در نیشابور در شمال شرقی ایران به دنیا آمد، در سن جوانی به سمرقند عزیمت کرد و تحصیلات خود در آنجا کسب کرد. بعد از آن، وی به بخارا رفت و خود را به عنوان یکی از ریاضیدانان و اخترشناسان مهم عصر طلایی اسلام تثبیت کرد. خیام نویسنده یکی از مهمترین رسالات در مورد جبر پیش از دوران مدرن با عنوان فارسی جبر و مقابله (1070 میلادی) است. وی همچنین نقش مهمی در اصلاح سیستم تقویمی داشت.

اعتبار خیام به عنوان فیلسوف و آموزگار، و تعداد کم آثار فلسفی باقیمانده او، به اندازه نوشته‌های علمی و اشعار وی مورد توجه قرار نگرفته است. محمود زمخشری عالم ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری از خیام با عنوان «فیلسوف جهان» یاد کرد. خیام برای چند دهه فلسفه ابن سینا را در نیشابور، محل تولد و دفن خود، تدریس کرد. آرامگاه خیام یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که هر ساله به وسیله عده زیادی بازدید می‌شود.

در خارج از ایران و کشورهای فارسی زبان، خیام از طریق ترجمه آثارش و ترویج به وسیله دیگر دانشمندان بر روی ادبیات و جوامع تأثیرگذار بوده است و بیشترین تأثیر وی درکشورهای انگلیسی زبان صورت گرفته است. توماس هاید فیلسوف انگلیسی (1636-1703) اولین غیر ایرانی بود که به مطالعه خیام پرداخت. ادوارد فیتزجرالد (1809-83) با ترجمه‌های معروف خود و اقتباس رباعیات خیام، موجب شد که عمر خیام تبدیل به مشهورترین شاعر شرق در دنیای غرب شود.

عمر خیام در سال 1131 میلادی درگذشت و مقبره وی در باغ خیام قرار گرفته است. آرامگاه عمر خیام به وسیله هوشنگ سیحون معمار سرشناس ایرانی بازسازی شد.